হিতেন শৰ্ম্মাৰ দিনলিপি-১৫ (দ্বিতীয় অধ্যায়)

প্ৰস্তাৱটো দিছিল ৰিতুলে। সমৰ, উচ্চহঁতে অলপ হেহোঁ-নেহোঁ কৰিছিল। নাটকৰ বাবে গঠন হব ‘নাট্যমণ্ডল’। সাহিত্য চ’ৰাৰ সম্প্ৰসাৰণ হ’ব অন্য এক বাস্তৱ ক্ষেত্ৰলৈ। শৰ্ম্মা চাৰৰ পৰামৰ্শ লোৱা হ’ল। চাৰে ভালেই পালে। পাছে অন্য সদস্যসকলৰহে মনত ভয় ভয় ভাৱ এটা থূপ খাই থাকিল। সাহিত্য চ’ৰা এতিয়াও পূৰ্ণাংগ পৰ্য্যায় পোৱাগৈ নাই। ইয়াৰ সক্ৰিয়ভাৱে লাগিব পৰা সদস্য এতিয়াও পৰ্য্যাপ্ত হোৱাগৈ নাই। আৰম্ভণি হৈছেহে মাথোঁ, সাহিত্য চ’ৰাৰ ওপৰত লোকৰ শেনদৃষ্টিও পৰিছেই। ষড়যন্ত্ৰৰ বলি হৈ ইয়াৰ সদস্যসকল বদনামীও হব লগা হৈছে। পিছে ইয়াৰ শুভাকাংক্ষীৰ সংখ্যাও বাঢ়ি গৈছিল। সমীৰদাহঁতে, জিণ্টুদাহঁতে সাহিত্য চ’ৰাৰ ভাল বেয়াৰ ছাঁটোৰ দৰে হৈ থাকিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল। 

হয়। সমীৰদাৰ অনুমান ঠিকেই মিলিছিল। সাহিত্য চ’ৰাক নিজৰ স্বাৰ্থত ব্যৱহাৰ কৰিব নোৱাৰি কিছুমানে ইয়াৰ বিৰুদ্ধে ষড়যন্ত্ৰত মিলিত হৈছিল। পূৱালীৰ লগত ঘটা ঘটনাৰ, মোক সাঙুৰাৰ ঘটনাৰ মাধ্যমেৰে সেই ষড়যন্ত্ৰ সঁচা বুলি প্ৰমাণিতও হৈছিল। তাৰ পিছতো সেইসকল বহি থকা নাছিল। পূৱালী আৰু অন্য ছোৱালীকেইজনীক কিছুদিনৰ বাবে ঘৰলৈ যাবলৈ কৰা অনুৰোধ তেওঁলোকে ৰক্ষা কৰিছিল। কিন্তু তাৰ পিছতো ক্ষান্ত থকা নাছিল অৰুণহঁত। দেৱালে দেৱালে সাহিত-চ’ৰাৰ কিছুমান মনেসজা ‘ভ্যাভিচাৰ’ সকলোৱে দেখিবলৈ পাইছিল। সেইবোৰ দেখি-শুনি জুমে জুমে গুণগুননিও উঠিছিল। সাহিত্য চ’ৰাৰ প্ৰতিজন সদস্যৰ নামত এটা এটা বদনামী শ্লোগানেৰে নতুনকৈ ডিজাইন কৰা হৈছিল বজালী মহাবিদ্যালয়ৰ দেৱালবোৰ। নানা ৰঙী পেইণ্টেৰে। আমি কলেজ চৌহদত সোমালেই ল’ৰা-ছোৱালীবোৰে আমাক চিৰিয়াখানাৰ জন্তু চোৱা দি চাইছিল। আৰু আমাৰ মাজত হোৱা আলোচনামতে আমি নিৰ্বিকাৰ হৈ থকাৰ অভিনয় কৰিছিলোঁ। বৰ টান আছিল সেই কাম, সেই অভিনয়। একুৰা জ্বলন্ত জুই বুকুত লৈ ফুৰিছিলোঁ আমি। আমি জানিছিলোঁ সেই জুইৰ উৎস কি, কোনে জ্বলাই আছিল সেই জুই। অথচ, একো কৰিব পৰা নাছিলোঁ। একো কৰিবলৈ আগবঢ়া নাছিলোঁ একমাত্ৰ সাহিত্য চ’ৰাক মূৰ দাঙি থিয় কৰাই ৰখাৰ স্বাৰ্থত। যেনেকৈয়ে নহওক, সেই বিষয়টোক এটা বাজে বিষয় বুলি প্ৰতিপন্ন কৰিবলৈ শাৰিৰীক অৱয়ৱেৰে আমি যৎপৰনাষ্টি চেষ্টা কৰিছিলোঁ। এই বিষয়ে কোনোবাই কিবা সুধিলে আমি সেয়া আমাৰ ওপৰত ব্যক্তিগত আখেজৰ ভিত্তিত মিছা অপবাদ বুলি উত্তৰ দিছিলোঁ। কষ্ট হৈছিল, এটা ষড়যন্ত্ৰক শাৰিৰীক ভাৱভংগীৰে মিছা বুলি পতিয়ন নিয়াবলৈ অভিনয় কৰিবলৈ। সেই অভিনয়ক বুমেৰাং কৰিবলৈ প্ৰায়ে ভাঁহি আহিছিল ঠাট্টা-মস্কৰা, অট্টহাস্য অথবা অশ্লীল কিৰিলি। তথাপি আমি চেষ্টাৰ ত্ৰুটি কৰা নাছিলোঁ। আৰু অধিকাংশ সময় আমি ব্যস্ত হৈ থাকিবলৈ প্লেন কৰিছিলোঁ। তাৰ বাবে আমাৰ হাতত উপায় আছিল। ‘দোকমোকালি’ৰ কাম আমি অলপ সোনকালেই আৰম্ভ কৰিছিলোঁ। হঠাতে এদিন ৰিতুলে প্ৰস্তাৱটো দিছিল সকলোৰে আগত। জোকৰ মুখত চূণ সনাৰ বাবে ৰিতুলৰ প্ৰস্তাৱটো বেয়া নাছিল। তথাপি অলপ ৰিস্ক আছিল। সেই বাবেই আমাৰ মনত অলপ উগুল-থূগুল লাগি আছিল। 

-নহ’লি ব’ৰ হৈ গৈছু আৰো। সেইকেটাক দেখলি গা জ্বলি আহে। -ৰিতুলে কাৰণ দৰ্শাইছিল

-তথাপি আমি ইমান দাউৰা-দাউৰিকে এই সিদ্ধান্ত ল’ ভাল হোবো জানু?-বাকীসকলৰ মাজৰ পৰা কোনোবাই সুধিছিল

-কাইজা-পেচাল কোৰি মৰাতকে এলাখনোত অলপ বেছিকে লাগায়ে ভাল।

-কিন্তু নাটকৰ বাবেতো বহুত বস্তু বাহানি লাগবো! ৰূম লাগবো। নাটক লাগবো। ৰিহাৰ্চেল কৰবা জাগা লাগবো।

-চোব হৈ যাবো। চোব ব্যৱস্থা হৈ যাবো। সাহিত্য চ’ৰাৰ নিচনা মঞ্চ এখেন হৈ গেইচি আৰো ইয়াৰ লোগোত অংশ এটা যোহ নোহোবো না !! চোব হোবো। আৰো এই সময়খেনি আমাৰ কাৰণে বৰ ভাল। এনেও বাহিৰ ওলবা নোৰায়ে হৈছু। গতিকে ভালকে লাগবাও পাৰিম।

-কিন্তু জাগা আৰু মনহু প্ৰথম কাম।

-জুনিয়ৰ দুটা আছে। ধ্ৰুৱ আৰু কুমুদ। তাহুন ইণ্টাৰেষ্টেড। বিচান্নালাৰ উপৰোত থাকা প্ৰগতি সংঘৰ ৰূমটু আমাক ৰিহাৰ্চেল কৰাৰ কাৰাণে দিবো

-কিন্তু কলেজৰ বাহিৰোত??

-কলেজৰ ভিতৰোতে আমি বন্ধ হৈ থাকাতকে বাহিৰোতো যাৱ ভাল। চাৰোৰো মত সেটুৱে। সেই বাবে ইংকে ভাবচু।

-তাতে হ’লি এই দাণ্ডাকেটাই উৎপাত কৰে বা!

-সেই কাৰণে প্ৰগতি সংঘৰ তাতে ৰাখপা খুজিছু। সংঘৰ জিন্টু দা আহুন আমাৰ লোগোত সক্ৰিয়ভাৱে থাকপো তিত্তে। আৰো দাদাগিৰি কৰবা পাৰা তেজ তাহাৰে নাইতো। আমাৰো আছে। বাহিৰোত হ’লি আমিও চাম নহে কুন কিমান পানীৰ মাছ। তাহুনো গম পাবো লংকাকাণ্ড কাক কয়।

-ঠিক আছে দে তিত্তেহ’লি।

প্ৰস্তাৱমতেই সাহিত্য-চ’ৰাই নাটকৰ ক্ষেত্ৰখনতো পদাৰ্পন কৰিছিল ‘নাট্যমণ্ডল’ ৰূপত। কেইজনমান নতুন সদস্যও হাতে-কামে লাগি গৈছিল। দোকমোকালিৰ কামৰ সমান্তৰালভাৱে আৰম্ভ হৈ গৈছিল নাট্যমণ্ডলৰ কামো। আমাৰ ব্যস্ততা পাৰাপাৰাহীনভাৱে বাঢ়ি গৈছিল। ছোৱালীকেইজনীক ঘৰলৈ পঠিওৱাৰ পিছত সিহঁতৰ কামৰ অতিৰিক্ত দায়িত্বও আমিয়েই ভগাই লব লগা হৈছিল। কামৰ ভিৰত আমি পাহৰিয়েই গৈছিলোঁ যে আমাৰ বিৰুদ্ধে দেৱালে দেৱালে বগাই ফুৰিছিল মনেসজা পৰিকল্পিত কিছুমান বদনামে। এই পাহৰণিয়ে কিন্তু সাহিত্য-চ’ৰাৰ বাবে বহুত যোগাত্মকভাৱে কাম কৰিছিল। এপল-দুপল আমি কৰি অহা সহনশীলতাই ‘সাহিত্য-চ’ৰা’ৰ ভেঁটি মজবুত কৰি তোলাত সহায় হৈ পৰিছিল। সাহিত্য’চ’ৰাই ইতিমধ্যে গঠনমূলক কাম-কাজৰ এক নিগাজী মঞ্চ হৈ পৰিছিল। আৰু আমাৰ বিৰোধিতা কৰা সকেল! তেওঁলোক এনেয়ে বহি আছিলনে? 

অৰুণ, ৰুবুলহঁতে যেতিয়া দেখিছিল যে তেওঁলোকৰ বদনাম কৰা কাৰবাৰটোৱে বৰ বেছি গ্লেমাৰ নাপালে, সাহিত্য চ’ৰাৰ সময়ত অধিক সময় টিকিব নোৱাৰিলে, এইবাৰ তেওঁলোক সক্ৰিয় হৈ পৰিল চৰমপন্থাত। চৰমপন্থা মানে হয়তো ইয়াতকৈ ঘৃণনীয় কাম এখন মহাবিদ্যালয়ৰ মজিয়াত ঘটিব নোৱাৰে। কিন্তু এনে ঘটনাই ঘটিছিল বজালী মহাবিদ্যালয়ৰ মজিয়াত। আগৰ ঘটনা এটাৰ অজুহাতত তেওঁলোকে ইতিমধ্যে সেই সুযোগ গ্ৰহণ কৰিছিল।

ক্লাছ হোৱা নাছিল সিদিনা। সেইবাবে এটা টিউশ্যন কৰি আন এটা টিউশ্যনলৈ অলপ সময় থকা সময়খিনি হিতেনৰ পিচিওত বহি আড্ডা পিটি আছিলোঁ। হঠাতে ফোনটো বাজি উঠিল। হিতেনে ফোনটো উঠাই ল’লে। সিপাৰৰ পৰা কিবা কৈ আছে আৰু হিতেনৰ মুখখন লাহে বৰণ সলাই গৈ আছে। কিবা এটা গুৰুতৰ ঘটনাই ঘটিছে চাগৈ।

-হিতু, তই যাচুন। ময়ো দোকানত কুনবাক কৈ যাই আছু।

–ক’ত যাম?

-কলেজোত গোলমাল লাগছি। সাহিত্য-চ’ৰাৰ তুহাৰ লগ কেটাক মাইৰধৰ কচ্চি

-হা? কুনি? কাক?

-নাজনু। কিন্তু ডাঙাৰ কিবা এটা হৈছি। কুনবাক চুৰি বোহৈছি।

-কাক?

-নাজনু। তই যাক লগ পা লৈ যা। সমীৰদাক কথাটু জনে যাবি। দোকানতে আছে কিজানি। আৰো কবি কাইজাৰ কাৰণ বুলি তাহুন হোষ্টেল-লোকেলৰ কাইজা বুলি প্ৰচাৰ চলৈছি। কিন্তু আচলতে সাহিত্য-চ’ৰাকহে এটেক কচ্চি।

মই পলম নকৰি চাইকেল চলাই দিলোঁ ৰতনদাৰ দোকানলৈ। সমীৰদা ৰতনদাৰ ভায়েক। পাঠশালা চাৰিআলিটোৰ কোণতেই তেওঁলোকৰ দোকান। মই যেতিয়া আহি পাইছিলোঁ, সমীৰদাই কিবা এটা গম পাইছিল। মই গৈ কথাখিনি কোৱাত মোক জিণ্টুদাক খবৰ দিবলৈ কৈ তেওঁ লগৰ দুজনমানক লৈ কলেজলৈ বুলি পোনাই দিলে। ইচ্ছা আছিল এখন প্ৰত্যক্ষ সংঘাতত লিপ্ত হোৱাৰ। বহুদিন ধৰি উতলি আছিল তেজ। সেই উতলা তেজ ঠাণ্ডা কৰিবলৈ দুজনমানক দোজ লপ দিয়াৰ প্ৰয়োজন আছিল। কিন্তু সমীৰদাহঁতে আমাক সেই সুযোগ নিদিলে। সাহিত্য-চ’ৰাৰ লগত জড়িত আটাইকেইজনকে কাজিয়াত প্ৰত্যক্ষভাৱে নামি পৰাৰ পৰা কৌশলেৰে আঁতৰাই ৰাখিলে তেওঁলোকে। কেৱল হোষ্টেলৰ বাসিন্দা হেতুকে মনুজ আৰু অনুপৰ ওপৰত আক্ৰমণ হৈছিল আৰু দুয়ো অকলে চম্ভালিব নোৱাৰি আঘাতপ্ৰাপ্ত হৈ পৰিছিল। 

আমি সকলোকে খবৰ দি যেতিয়া হোষ্টেল পাইছিলোগৈ, তেতিয়া কাজিয়া শাম কাটিছিল। আৰ-তাৰ মুখত শুনিছিলোঁ জিণ্টুদাহঁতে লোকেলগিৰি কৰিবলৈ অহা ল’ৰাকেইটাক কিদৰে দুই চৰতে ঘূৰাই দিছিল। কিন্তু এই সকলোবোৰৰ ওপৰত ডাঙৰকৈ ঘটা ঘটনাটো আছিল হোষ্টেলৰ ৰান্ধনী নৱদাক চুৰীৰে উপৰ্যুপৰি কৰা আঘাত। মিশ্ৰদাই ইতিমধ্যে নৱদাক লৈ গৈছিল হস্পিটেললৈ আৰু আঘাতকাৰী ফৈদৰ তিনিজনমানৰ দায়িত্ব লৈ জিণ্টুদাই নিজে। এখন হাই ভ’ল্টেজ কাজিয়া। পৰিকল্পিত কাজিয়া। প্ৰতিশোধ লবলৈ কৰা কাজিয়া। আমাক ধ্বংস কৰিবলৈ কৰা কাজিয়া। প্ৰকৃত কাৰণৰ পৰা আঁতৰি গৈ সেই কাজিয়াক ইচ্ছ্যুভিত্তিক কাজিয়াৰ ৰূপ দিবলৈ চেষ্টা কৰা হৈছিল। পৰিস্থিতি গৰমেই হৈ ৰৈছিল লোকেল চেণ্টিমেণ্ট, হোষ্টেল চেণ্টিমেণ্টত। জিণ্টুদাহঁতে কাজিয়াখন ঠাণ্ডা কৰিলেও এই চেণ্টিমেণ্টবোৰ ঠাণ্ডা কৰিব পৰা নাছিল। পুলিচক খবৰ দিব লগা হৈছিল। পুলিচ আহিছিল। তদন্ত হৈছিল। আৰু কেইদিনমানৰ বাবে সকলো কাম বাদ দি আমি হস্পিটেলত পৰ দিছিলোঁগৈ আঘাতপ্ৰাপ্ত মনুজ, অনুপ আৰু নৱদাক। মনুজ আৰু অনুপ সোনকালে সুস্থ হৈ উঠিছিল যদিও নৱদাৰ ঘাঁ বাঢ়িছিল। ইনফেকশ্যন হৈ তেওঁৰ ঘাঁই অন্য এক ৰূপ লৈছিলগৈ। আমি নেৰানেপেৰাভাৱে লাগিছিলো তেওঁৰ সুস্থতাৰ বাবে। সকলো প্ৰকাৰে। চিকিৎসাৰ খৰচ উলিয়াবলৈ টকা উঠাইছিলোঁ আৰু প্ৰথমতে আমাৰ মাজতে সীমাৱদ্ধ হৈ থকা এই প্ৰচেষ্টাত পিছলৈ কলেজৰ সকলো ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে হাত আগবঢ়াইছিল। 

এখন অকল্পনীয় কাজিয়াই সলনি কৰি দিছিল সকলো। সাহিত্য-চ’ৰা ধ্বংস কৰিবলৈ লোৱা পৰিকল্পনাই সাহিত্য-চ’ৰাক মজবুত ৰূপত গঢ় দি তুলিছিল। দোকমোকালিৰ বাবে আমি কোনো দ্বিতীয়বাৰ লিখিব লগা হোৱা নাছিল। নিতৌ নতুন নতুন লেখক-লেখিকাৰ লেখাই ভৰি পৰিছিলহি দোকমোকালি। লাহে লাহে দোকমোকালিয়ে ৰূপ সলাই পষেকীয়া ৰূপ পাইছিলহি। এখন ব’ৰ্ডৰ ঠাইত দুখন ব’ৰ্ড লগ লাগিছিলহি। নিতৌ নতুন সদস্যই সাহিত্য-চ’ৰাৰ বাবে স্বেচ্ছাই কাম কৰিবলৈ আগবাঢ়ি আহিছিল। আমাৰ সপোন লাহে লাহে বাস্তৱায়িত হবলৈ গৈছিল।

মোৰ পথ সঠিক আছিল যেন অনুভৱ হবলৈ ধৰিছিল। প্ৰতিটো প্ৰসংশাত গৌৰৱান্বিত হৈ পৰিছিলোঁ। লগে লগে অনামী এক বেদনাই গধুৰ কৰি তুলিছিলহি বুকুখন। হৃদয়ৰ পৰা নোহোৱা হৈ পৰিছিল সাজলি-কাচলি একাচলি ৰ’দ। ত’ৰাহীন আকাশখন তেতিয়া বৰ গধুৰ যেন লাগিছিল। সাহিত্য-চ’ৰাৰ প্ৰসংশাত, গৌৰৱত অজানিতেই মই একোবাৰকৈ আকাশলৈ  চাবলৈ লৈছিলোঁ। আলোছায়ালৈ বতৰা দিবলৈ। তাইৰ আশাৰ জগতখনত অহা কৃতিত্ববোৰ ভগাই দিবলৈ। মোৰ বিশ্বাস আছিল তাই মোৰ এই বতৰাবোৰ পাবই। 

[দ্বিতীয় অধ্যায়ৰ সামৰণি]